Asymetria ułożeniowa u niemowląt.

Asymetria ułożeniowa u niemowląt – termin związany z zaburzeniem rozwoju psychomotorycznego dziecka, który jest odmieniany przez wszystkie przypadki i omawiany na praktycznie każdej wizycie u specjalisty zajmującego się wspomaganiem rozwoju małego dziecka. Nie bez powodu. Asymetria ułożeniowa jest jedną z najczęstszych przyczyn, dla których rodzice małego dziecka decydują się skonsultować je u specjalisty oraz jedną z najczęstszych przyczyn podjęcia przez specjalistę decyzji o tym, aby takie dziecko objąć terapią wspomagania rozwoju.

Asymetria jak znaczna część zjawisk, które można zaobserwować na przestrzeni wczesnych etapów rozwoju dziecka, jest na pewnym etapie zupełnie fizjologiczna a wręcz pożądana. Natomiast, jeżeli z jakichkolwiek względów “pozostanie" ona z naszym maluchem na dłużej, może stanowić dla niego poważne utrudnienie w osiąganiu kolejnych etapów umiejętności ruchowych i zaburzać jego indywidualny rytm rozwojowy.

Z artykułu dowiesz się:

• Czym dokładnie jest asymetria ułożeniowa u niemowląt?
• Jakie są objawy asymetrii ułożeniowej u dziecka?
• Jak mozna leczyć asymetrię ułożeniową u niemowlaka?
• Jakie są ćwiczenia na asymetrię u niemowląt?
• Jak podnosić i jak pielęgnować dziecko z asymetrią?

Asymetria ułożeniowa u niemowląt – co to jest?

Czym zatem jest asymetria ułożeniowa małego dziecka, co decyduje o tym, że takie zjawisko występuje i dlaczego w ogóle, na najwcześniejszych etapach życia, jest zjawiskiem pożądanym?

Otóż prawidłowa, związana z fizjologią tego zjawiska, nazwa asymetrii brzmi: niesymetryczna dystrybucja napięcia mięśniowego. Śpiesząc z tłumaczeniem – napięcie mięśniowe to nic innego jak poziom aktywności naszych mięśni – kiedy wykonujemy jakiś ruch dane grupy mięśni, zaangażowane w jego wykonanie, napinają się inaczej niż te, które nie biorą w nim czynnego udziału. Dystrybucją tego napięcia to z kolei sposób, w jaki nasz najważniejszy organ – mózg – decyduje o tym, które grupy mięśni i jak bardzo powinny być w danym momencie napięte. U małych dzieci, a w szczególności u noworodków, proces dystrybucji napięcia mięśniowego odbiega dalece od tego, w jaki sposób prezentuje się on u osoby dorosłej.

Przede wszystkim, na najwcześniejszych etapach życia, dziecko nie jest w stanie kontrolować swojego napięcia a tym bardziej tego, w jaki sposób jest ono “przydzielane" poszczególnym grupom mięśni. Umiejętność takiej kontroli nazywa się selekcją nacięcia mięśniowego i rozwija się z czasem, gwarantując małemu dziecku przejęcie kontroli nad swoim ciałem. Do tego momentu nasz maluszek takiej kontroli po prostu nie posiada. Co zatem sprawia, że maleńkie dziecko porusza swoimi rączkami, nóżkami, główką i tułowiem – przyjmując czasem bardzo dziwne, z naszego punktu widzenia, pozycje, albo nawet prężąc się tak, jakby chciało się przysłowiowo “przeciągnąć"?

Otóż, na początku naszego życia o ruchach naszego ciała decyduje przede wszystkim fakt występowania odruchów niemowlęcych.

Odruchy to proste reakcje ruchowe, niepoddane naszej woli, które mają zawsze swój konkretny cel i czemuś służą. Odruchy towarzyszące małemu dziecku na początku jego drogi rozwojowej mają pomóc mu przede wszystkim w poznaniu swojego ciała, nauczeniu się jego granic i tego, jakie odczucia towarzyszą mu podczas zmiany jego położenia w przestrzeni. Jednym z najważniejszych odruchów niemowlęcych decydujących o tym co dzieje się z ciałem maleńkiego dziecka jest asymetryczny toniczny odruch szyjny (w skrócie: atos). Ten skomplikowany, tylko w swojej nazwie, odruch powoduje, że ciało dziecka zmienia swój układ w przestrzeni wraz z ruchem jego główki. Gdy główka dziecka przetacza się na prawą lub lewą stronę atos powoduje, że odpowiednio prawa lub lewa strona ciała dziecka “wydłuża" się". Przeważnie towarzyszy temu zjawisku delikatny wyprost rączki po stronie “wydłużonej".

Takie, a nie inne zachowanie maleńkiego dziecka podczas ruchów głowy przekazuje jego ośrodkowemu układowi nerwowemu (mózgowi) bardzo ważną informacje – a mianowicie uczy go tego, jak odczuwa się prawą i lewą stronę ciała! Mniej więcej około trzeciego miesiąca życia asymetryczny toniczny odruch szyjny przestaje mieć tak znaczny wpływ na ruchy dziecka, pozwalając maluchowi na przejęcie kontroli nad własnym ciałem, uprzednio ucząc go tego, że składa się ono z dwóch niezależnych od siebie stron. A zatem, asymetria przez pierwsze dwa miesiące życia dziecka jest zjawiskiem wręcz pożądanym. Pod jednym warunkiem. Otóż, musi ona występować naprzemiennie – zarówno po prawej jak i po lewej stronie.

A co w sytuacji, w której maleńkie dziecko przebywa długotrwale tylko w jednej konfiguracji, układając się w literkę “c" tylko na jedną stronę, niechętnie lub w ogóle nie wydłużając przeciwległego boku swojego ciała? Wtedy mówimy o nieprawidłowej dystrybucji napięcia mięśniowego – czyli właśnie o asymetrii ułożeniowej.

Po czym poznać, że dziecko ma asymetrię?

Znając już charakterystykę tego zjawiska, można stwierdzić, że asymetria powinna być zjawiskiem niepokojącym gdy: do trzeciego/czwartego miesiąca życia występuje tylko jednostronnie lub po trzecim/czwartym miesiącu życia dziecko wciąż układa się w literkę c, zarówno podczas nieaktywnego leżenia jak i podczas wykonywania ruchów.

Charakterystyczne ułożenia ciała dziecka z asymetrią jest związane właśnie z faktem nieprawidłowej dystrybucji napięcia. Można w dużym uproszczeniu stwierdzić, że jedna ze stron ciała dziecka dostaje tego napięcia za dużo a druga za mało. Stąd typowe dla tego zaburzenia ułożenie w literkę “c", któremu często towarzyszy delikatne odgięcie tułowia ku tyłowi – potocznie nazywane prężeniem się. Stan w którym napięcie w ciele dziecka rozkłada się nierównomiernie, w perspektywie czasu, doprowadza do sytuacji w której maluch lepiej zapamiętuje i uczy się jednej tylko strony swojego ciała, doświadczając jej i wykorzystując ją częściej niż drugą. Przyczyn takiego stanu rzeczy może być mnóstwo – od asymetrycznego ułożenia w łonie matki, przez nieprawidłową pielęgnację dziecka po nieodpowiednie powieszenie zabawki w łóżeczku. Warto mieć na pewno na uwadzę fakt, że każda przyczyna asymetrii będzie miała wspólny mianownik – mianowicie pracę zmysłu wzroku i to w jaki sposób może ona nasilić zjawisko asymetrii lub pomóc w jej zniwelowaniu.

Ułożenie asymetryczne ciała dziecka wiąże się bezpośrednio z długotrwałym ułożeniem jego główki po jednej ze stron ciała. Głowa dziecka ułożona po prawej lub po lewej stronie sprawia, że większość informacji wzrokowych dociera do jego mózgu właśnie tyko z tej jednej strony. Taka sytuacja sprawia, że dziecko nawet intensywnie zachęcane przez rodzica do odwrócenia się i tak będzie szukało wrażeń wzrokowych po tej stronie, którą zna najlepiej i do której się przyzwyczaiło. Z czasem maleństwo, które przeważnie przypatruje się tylko jednej ze swoich rączek będzie właśnie tę wybierało do wkładania sobie do buzi czy do chwytania zabawek pokazywanych przez rodziców. Maluch, który doświadcza przeważnie tylko jednej strony swojego ciała, również w pozycji na brzuchu może dążyć do tego, żeby jego główka ułożyła się tak jak jest on do tego przyzwyczajony. Dziecko może nawet mieć problemy z zaśnięciem w sytuacji, w której rodzice starają się ułożyć jego główkę po innej stronie niż ta, po której ona zazwyczaj sama się układa. Może to doprowadzić to tego, że dziecko śpi notorycznie z głową ułożoną na jedną stronę. Na późniejszych etapach życia niemowlaka może okazać się, że zacznie się on przewracać tylko przez tą stronę, której się nauczył, przez tą stronę siadać a nawet pionizować notorycznie za pomocą jednej tylko nogi. Warto zatem zauważyć, że wczesne rozpoznanie i zniwelowanie asymetrii jest kluczowe.

Zapobieganie i leczenie asymetrii u niemowląt

Znając główne przyczyny nieprawidłowej dystrybucji napięcia mięśniowego znacznie łatwiej jest umieć je rozpoznać a nawet im przeciwdziałać. Nic nigdy nie zastąpi czułej obserwacji rodzica. Jeżeli ten zauważy u swojego maluszka jakiekolwiek niepokojące symptomy, które mogły by odpowiadać wyżej opisanym – powinna to być bezpośrednia przyczyna do tego, by skonsultować się ze specjalistą wspomagania rozwoju małego dziecka.

Wiedząc jak ważnym dla rozwoju prawidłowej dystrybucji napięcia mięśniowego jest praca oczu małego dziecka, warto mieć na uwadze kilka prostych zasad. Interesujące zabawki dla naszego malucha warto wieszać naprzemiennie, po prawej jak i po lewej stronie. Powyżej drugiego miesiąca życia, gdy maluch zaczyna coraz lepiej kontrolować swoje ciało – zaczynając właśnie od oczu – warto zachęcać go wpatrywania się w zabawki czy w nas samych tak, aby jego główka znajdowała się na środku. W ten sposób uczymy malucha również środka jego własnego ciała, co jest podstawą do tego, aby móc posługiwać się swoją prawą jak i lewą stroną, w sposób skoordynowany. Kiedy nasze maleństwo opanuje umiejętność wodzenia wzrokiem za tym, co go zainteresowało, należy zawsze pamiętać o tym, żeby uczyć go podążania za obiektem do lewej jak i do prawej strony, akcentując również zatrzymanie się w linii środkowej ciała!

Asymetria ułożeniowa – ćwiczenia

Oprócz wodzenia wzrokiem i utrzymania go w linii środkowej, warto również ćwiczyć z maluchem odczuwanie ruchu właśnie na środku swojego ciała. Pożądany efekt uzyskamy gdy poświęcimy czas na zabawę w pokazywanie naszemu dziecku jego rąk i nóg tak, aby musiało je zaobserwować utrzymując główkę i oczy na środku. Kiedy zauważamy, że maluch wkłada do buzi tylko jedną rączkę warto pokazać mu drugą i razem z nim poprowadzić ją do jego ust tak, aby mógł również jej doświadczyć w ten sposób. Warto z resztą zachęcać nasze pociechy do tego, żeby nie ograniczały się tylko do jednej rączki podczas grzebania sobie w buzi. Dzięki tym prostym zabiegom pozwolimy naszemu dziecku nauczyć się zarówno prawej jak i lewej strony ciała tak, aby mogło dowolnie i naprzemiennie z nich korzystać podczas zabawy.

Jak podnosić i jak pielęgnować dziecko z asymetrią?

Podczas codziennych zabiegów pielęgnacyjnych takich jak przewijanie warto zwrócić uwagę na to, czy to my zachęcamy dziecko do wpatrywania się w nas w linii środka jego ciała, czy może raczej podążamy za nim tak, aby dostosować się do jego asymetrycznego ułożenia. Innymi słowy, warto jest być ustawionym i wykonywać czynności, które mogą budzić zainteresowanie dziecka w ten sposób, żeby zachęcić je do przebywania w pozycji symetrycznej – na środku.

Inaczej rzecz się ma podczas podnoszenia maluszka, na przykład z łóżeczka. Warto mieć na uwadze to, żeby nie robić tego na wprost – tak aby ciało dziecka podrywać bezpośrednio z podłoża. Może to poskutkować obronnym naprężeniem ciała dziecka i nieznacznym odgięciem główki do tyłu. Warto podnosić je tak, aby przy okazji przetoczyć je delikatnie na jedną ze stron. Zatem, należy pamiętać o tym, żeby nie podnosić malucha przetaczając go notorycznie na jedną stronę, zamiast tego korzystając naprzemiennie raz z prawego a innym razem z lewego boku dziecka.

Również podczas noszenia małego dziecka na swoich rękach trzeba zwracać uwagę czy niechcący nie ustawiamy go asymetrycznie, wydłużając jedną ze stron.

W każdym z wyżej wymienionych problemów powinien pomóc dziecku i rodzicowi doświadczony fizjoterapeuta zajmujący się wspomaganiem rozwoju małego dziecka, który rozwieje wszelkie wątpliwości i odpowiednio wytłumaczy jaka forma codziennej pielęgnacji będzie dla dziecka najkorzystniejsza.

Podsumowanie

Asymetria na samym początku życia dziecka jest zjawiskiem fizjologicznym i potrzebnym. Dzięki niej noworodek uczy się doświadczać zarówno swojej prawej, jak i lewej strony ciała. Tylko w sytuacji gdy przez pierwsze dwa miesiące życia asymetria występuje notorycznie po jednej stronie ciała, mamy do czynienia z zaburzeniem rozwoju neuromotorycznego.

Około trzeciego miesiąca życia dziecko uczy się kontrolować ruchy swojego ciała i doświadczać jego aktywności w tak zwanej linii środkowej – od tego momentu fizjologiczna asymetria powinna zanikać.

Występowanie asymetrii ułożeniowej dziecka jest ściśle związane z pracą narządu wzroku, to praca nad ruchami głowy i gałek ocznych powinna stanowić podstawę profilaktyki i leczenia wczesnej asymetrii ułożeniowej.

Asymetria, która nie została odpowiednio wcześnie rozpoznana i zniwelowana, może doprowadzić do wykonywania bardziej złożonych aktywności ruchowych u starszego niemowlaka tyko przez jedną stronę. Takie zjawisko w konsekwencji może poważnie utrudnić zdobywanie kolejnych umiejętności ruchowych i harmonijny rozwój neuromotoryczny.

Podejrzewasz asymetrię ułożeniową u swojego dziecka? Zapisz się na wizytę do naszego doświadczonego fizjoterapeuty dla dzieci!