Kiedy dziecko zaczyna raczkować? – od pełzania do raczkowania

Kiedy dziecko zaczyna raczkować? – od pełzania do raczkowania

Podnoszenie głowy, chwytanie, obroty, pełzanie, siadanie, raczkowanie… Pierwszy rok życia dziecka jest niezwykle intensywny w kontekście zdobywania i trenowania nowych umiejętności, czyli osiągania kolejnych kamieni milowych w rozwoju ruchowym. Ostatecznym celem rozwoju ruchowego Twojego malucha jest uzyskanie niezależności i celowości poruszania się. Pierwsze sposoby na przemieszczanie się, które opanuje Twoje dziecko to pełzanie i raczkowanie.

Z artykułu dowiesz się:

• Kiedy dziecko zaczyna pełzać i raczkować?
• Jakie warunki muszą być spełnione, by pełzanie i raczkowanie było prawidłowe i efektywne?
• Czworakowanie a raczkowanie – czym się różnią?
• Jak nauczyć dziecko raczkowania?

Odruchy prymitywne i ich stopniowe zanikanie

Prymitywne odruchy rozwijają się w okresie życia płodowego i utrzymują się przez kilka miesięcy po urodzeniu. To m.in. odruch Moro (tzw. odruch obejmowania), odruch ATNR (asymetryczny toniczny odruch szyjny) czy odruch podparcia, których zadaniem jest przygotowanie dziecka do zdobywania konkretnych umiejętności.

W miarę dojrzewania ośrodkowego układu nerwowego stereotypowe odruchy pierwotne stopniowo zanikają, a niemowlę zaczyna wykonywać ruchy celowe. Na przykład po ustąpieniu odruchu ATNR dziecko zaczyna przewracać się z pleców na brzuch i sięgać po przedmioty. Odruch Moro z kolei utrudnia niemowlęciu kontrolę pozycji głowy i dopiero po jego zaniknięciu około 6. miesiąca życia – dziecko zaczyna osiągać stabilność w pozycji siedzącej.

Równocześnie od urodzenia zaczynają stopniowo rozwijać się reakcje posturalne, które będą współodpowiedzialne za ustanawianie prawidłowych relacji przestrzennych między głową a tułowiem. Do reakcji posturalnych zalicza się odruchy antygrawitacyjne i odruchy obronne, które mają kluczowe znaczenie dla osiągania umiejętności siadania oraz podpierania się na rękach i kolanach, czyli przyjmowania pozycja do raczkowania.

Pełzanie dziecka – kiedy dziecko zaczyna pełzać i jak to robi?

Pełzanie to przemieszczanie się dziecka do przodu z wykorzystaniem naprzemiennej pracy rąk i nóg. Pełzanie może również przybierać, postać czołgania się, w której maluch wykonuje symetryczne ruchy rąk, które niejako ciągną resztę ciała po podłożu. Kiedy dziecko zaczyna pełzać? Umiejętność pełzania pojawia się najczęściej między 4. a 9. miesiącem życia, a za wiek średni opanowania umiejętności pełzania przez dziecko przyjmuje się 7. miesiąc życia.

Raczkowanie dziecka – od kiedy dziecko zaczyna raczkować i jak to robi?

Przyjmuje się, że w prawidłowo przebiegającym rozwoju ruchowym dziecko podejmuje pierwsze próby raczkowania między 6 a 14 miesiącem życia, a tzw. wiek średni dla osiągnięcia tej umiejętności to 9. miesięcy. Zdarza się, że dzieci omijają etap raczkowania i od pełzania od razu przechodzą do siadania, a następnie stawania i chodzenia. Raczkowanie nie jest wstępem do chodzenia i nie jest umiejętnością niezbędną do opanowania chodzenia. Warto jednak podkreślić, że raczkowanie jest jedną z tych umiejętności, do których dziecko zdecydowanie należy zachęcać. Poruszanie się w pozycji czworaczej, z naprzemienną pracą rąk i nóg to doskonały trening nie tylko dla układu ruchu, ale również dla układu nerwowego i obydwu półkul mózgowych.

Przygotowanie do raczkowania

Aby dziecko mogło zacząć raczkować musi opanować kilka ważnych umiejętności. Etapem poprzedzającym raczkowanie jest opisane wyżej pełzanie, które wzmacnia mięśnie i trenuje koordynację ruchów. Pełzaniem może przybierać postać czołgania się w stylu “komandosa" – z uniesionym na przedramionach tułowiem i leżącymi płasko na podłodze nogami.

W ramach treningu do raczkowania warto zadbać o to, by dziecko miało bezpieczną przestrzeń do leżenia na brzuszku. To pozycja, w której maluch może intensywnie ćwiczyć mięśnie niezbędne do raczkowania. Dziecko w leżeniu na brzuchu będzie robiło m.in. mini pompki, intensywnie się kołysało i wykonywało ruchy przypominające pływanie.

Do raczkowania niezbędne jest ponadto opanowanie wysokiego podporu na przedramionach oraz nauczenie się przenoszenia ciężaru z jednej strony ciała na drugą. Po opanowaniu tych umiejętności dziecko jest zazwyczaj gotowe do unoszenia tułowia i miednicy do tzw. pozycji czworaczej.

Skąd nazwa raczkowanie? Czym jest czworakowanie?

Nazwa raczkowanie nawiązuje do jednego ze styli raczkowania, który najczęściej pojawia się jako pierwszy. Sporo dzieci po opanowaniu pozycji czworaczej rusza najpierw do tyłu – poruszanie do tyłu jest charakterystyczne dla raków i stąd nazwa “raczkowanie". Prawidłowe raczkowanie polega na jednoczesnym podnoszeniu i stawianiu jednej rączki i przeciwnej nóżki (prawa ręka – lewa noga, lewa ręka – prawa noga) oraz poruszaniu się do przodu nazywane jest przez specjalistów czworakowaniem. Jeśli cokolwiek w stylu raczkowania / czworakowania Cię niepokoi – skonsultuj się z pediatrą, neurologiem lub fizjoterapeutą.

Jak nauczyć dziecko raczkowania?

Wiesz już, kiedy dziecko zaczyna raczkować. Twój maluch, mimo opanowania pełzania i czołgania się na brzuchu w stylu “komandosa" oraz przyjmowania pozycji czworaczej – nie chce raczkować? Podczas zabaw kładź malucha na stabilnej i nieśliskiej powierzchni. Motywatorami do raczkowania mogą być dla dziecka ulubione zabawki, a także włączone do zabawy możesz domowe zwierzątka – pies, kot, królik, a nawet żółw będą dla dziecka atrakcyjną zachętą do raczkowania. Twój maluch niezmiennie wybiera pełzanie? Gdy zaczyna się ruszać, możesz delikatnie unosić jego miednicę. Nic również nie stoi na przeszkodzie, byś sam/a… zaczął/a raczkować! Przykład raczkującego rodzica to nie tylko świetna zabawa, ale również najlepsza motywacja do ruszenia z miejsca!

Podsumowanie

Pierwszy rok życia niemowlęcia to okres, w którym dziecko przechodzi od pozycji leżącej, przez obracanie się wokół własnej osi, pełzanie, raczkowanie i siadanie do pozycji stojącej. Każdy z etapów milowych rozwoju ruchowego przybliża malucha do samodzielności w poruszaniu się oraz swobody w określaniu celu poruszania się. Mimo że pełzanie i raczkowanie osiągane kolejno między 4-9 miesiącem i między 6 a 14 miesiącem życia nie stanowią wstępu do chodzenia, to wprowadzają do Twojego życia zdecydowanie więcej… ruchu. Mobilny maluch jest sporym wyzwaniem dla opiekunów, którzy do tej pory mogli doglądać swojej pociechy stacjonarnie.

Rozwój ruchowy w kolejnych latach życia polega na doskonaleniu równowagi, koordynacji, szybkości i siły.