Płaskostopie u dzieci – jak leczyć platfusa u dzieci?

Płaskostopie u dzieci – jak leczyć platfusa?

Płaskostopie, stopy koślawe, szpotawe i płaskie to tylko jedne z wielu określeń wad posturalnych związanych z rozwojem i budową stopy, z którymi spotykamy się w zakresie ortopedii, w tym przede wszystkim w obszarze ortopedii dziecięcej. Stopy płasko – koślawe mogą i powinny budzić niepokój, jednak ryzyko wystąpienia płaskostopia jest związane z niekorzystnym działaniem wielu czynników, daleko wykraczających poza obszar stopy, stawu skokowego a nawet kończyny dolnej dziecka. Samo ułożenie struktur kostnych dziecka, które sprawia wrażenie jakoby stopa dziecka była zupełnie płaska, jest na pewnych – wczesnych etapach życia dziecka, zjawiskiem fizjologicznym, wręcz pożądanym. Na początku więc należałoby właściwie zdefiniować pojęcie płaskostopia.

Z artykułu dowiesz się:

• Czym jest płaskostopie/platfus u dzieci?
• Płaskostopie poprzeczne a podłużne
• Jak rozpoznać płaskostopie u dziecka?
• Jak wygląda platfus u dzieci?
• Jak płaskostopie wpływa na pracę całego ciała dziecka?
• Jak wyleczyć płaskostopie u dzieci?
• Kiedy iść do lekarza z płaskostopiem u dziecka?
• Czy płaskostopie u dziecka jest niebezpieczne?
• Kiedy u dziecka zanika płaskostopie?

Czym jest płaskostopie u dzieci?

Płaskostopie jest najczęściej scharakteryzowane jako obniżenie sklepienia stopy – innymi słowy jest to brak charakterystycznego wydrążenia rozciągającego się od nasady palców stopy do guza piętowego – czyli po prostu pięty. Podstawowym podziałem stopy płaskiej jest ten rozróżniający płaskostopie na strukturalne (związane z zaburzeniami w obrębie budowy stawu skokowego dolnego i stawów kości stępu) lub czynnościowe (związane z nieodpowiednią aktywnością układu mięśniowego, który niedostatecznie stabilizuje struktury stawów stopy). W obydwu wyżej wymienionych przykładach, które z resztą jak pokazuje praktyka kliniczna, są ze sobą ściśle powiązane, sklepienie stopy wyraźnie obniża się doprowadzając do stanu, w którym stopa całą swoją powierzchnią styka się z podłożem. Samo sklepienie stopy jest strukturą dynamiczną – czyli stworzoną z więzadeł i tkanki mięśniowej, ścięgien i rozcięgna podeszwowego, których odpowiednia aktywność stanowi o tym, czy takowe w ogóle istnieje. W obrębie sklepienia stopy rozróżnić można łuki podłużne i łuk poprzeczny. W przypadku niedostatecznej wydolności wyżej wymienionych struktur dochodzi do zniesienia wyniosłości podłużnej i poprzecznej – w konsekwencji do zwiększenia powierzchni stycznej stopy i utraty odpowiedniej amortyzacji. Dodatkową, łatwo obserwowalną cechą stóp płaskich jest przybliżenie się kostek przyśrodkowych stawu skokowego do linii środkowej ciała – co w praktyce oznacza znaczne przeniesienie ciężaru ciała na przyśrodkowy brzeg stopy i brak obciążenia bocznego brzegu stopy– dziecko sprawia wrażenie jakby stało na wewnętrznych krawędziach swoich stóp.

Płaskostopie poprzeczne a podłużne

W związku z zaburzeniem w obszarze wyżej wymienionych struktur (wysklepienie podłużne i poprzeczne stopy) można wprowadzić również podział płaskostopia na płaskostopie podłużne i poprzeczne. Stopa o prawidłowej budowie anatomicznej dotyka podłoża trzema punktami: guzem kości piętowej, głową pierwszej i piątej kości śródstopia. Między nimi przebiegają łuki stopy: podłużny – przyśrodkowy i boczny oraz poprzeczny przedni. To, czy mamy do czynienia z płaskostopiem poprzecznym czy podłużnym zależy od tego, który łuk stopy ulega obniżeniu. Płaskostopie podłużne to schorzenie, którego powodem jest obniżenie łuku podłużnego przyśrodkowego stopy. Objawy możemy zauważyć na odbitych śladach stopy – wówczas cała jej powierzchnia przywiera do podłoża. Płaskostopie poprzeczne natomiast spowodowane jest obniżeniem łuku poprzecznego przedniego, wówczas dochodzi do rozejścia się kości śródstopia, a stopa staje się szeroka i mniej elastyczna.

Płaskostopie u dzieci – jak je rozpoznać? Jak wygląda platfus u dzieci?

Stopy dziecka anatomicznie różnią się od stóp osoby dorosłej. Dominuje przewaga tkanki chrzęstnej oraz kolagenu w więzadłach i ścięgnach, przez co są one bardziej miękkie i elastyczne. Podeszwa dziecka dodatkowo zaopatrzona jest w poduszkę tłuszczową, która wypełnia przestrzeń między podłogą a kośćmi stopy. Patrząc z boku wydawać by się mogło, że dziecko całą powierzchnią stopy napiera na powierzchnię, co nie jest prawdą. Aby zauważyć prawidłowe bądź patologiczne ułożenie stopy dziecka, możemy samodzielnie wykonać prosty test odbijając ślad mokrej stopy malucha na powierzchni lub przyjrzeć się jej odbiciu na mokrym piasku. Jeśli zauważamy, że w całości odbija się na podłożu, wówczas istnieje ryzyko iż mamy do czynienia ze stopą płasko-koślawą.

Jak płaskostopie wpływa na pracę całego ciała dziecka?

W tym momencie należałoby zadać raczej pytanie: w jaki sposób nieprawidłowa praca poszczególnych elementów ciała dziecka doprowadziła do zniesienia wyniosłości stopy i zaburzenia strukturalnego oraz funkcjonalnego w jej obszarze. Mięśnie krótkie i długie stopy oraz cała architektura wysklepienia stanowią końcowy (tak zwany dystalny) element układanki narządu ruchu człowieka. Jako końcowe człony, stopy, raczej dostosowują się do okoliczności, w których muszą pracować aniżeli narzucają swoje warunki. Płasko-koślawa stopa jest w bardzo wielu przypadkach sygnałem alarmującym o tym, że wyżej położone struktury ciała dziecka wymagają odpowiedniego pobudzenia i reedukacji posturalnej. Niestety kończyny dolne i stopy nie stanowią analogii dla fundamentów budowlanych na których powstają nasze domy – ciało człowieka jest bardzo specyficzną strukturą przestrzenną, której fundamenty znajdują się na środku – nie bez powodu nazywamy zespół naszych mięśni brzucha i tułowia – mięśniami centrum. To od odpowiedniej wydolności centralnych elementów naszego ciała zależy to w jakim stopniu biodra, kolana i stopy będą musiały mierzyć się z zadaniem jakim jest dźwiganie masy naszego ciała i utrzymywanie go w odpowiedniej pozycji przeciwko sile grawitacji. Zatem wszystkie zjawiska związane z zaburzeniem czynnościowym, a co za tym idzie strukturalnym, w obrębie stopy dziecka – a szczególnie płasko-koślawość, powinny być sygnałem dla rodzica i specjalisty na temat potencjalnych, globalnych zaburzeń związanych z postawą ciała dziecka.

Jak wyleczyć płaskostopie u dzieci?

W zależności od wieku, płaskostopie u dzieci można leczyć dzięki fizjoterapii oraz stosując odpowiednie ćwiczenia korekcyjne. Często stosuje się także Trójwymiarową manualną terapię wad stóp z bandażowaniem, kinesiotaping a w starszym wieku lub większych zaburzeniach wkładki ortopedyczne.

Ćwiczenia na płaskostopie dla dzieci

Uzyskanie widocznego efektu wymaga systematycznej pracy z dzieckiem. Odpowiednio dobrane ćwiczenia przez fizjoterapeutę, dziecko powinno wykonywać kilkukrotnie w ciągu dnia. Ćwiczenia możemy poprzedzić masażem lub innego rodzaju stymulacją sensoryczną stóp. Warto zaznajomić się ze ścieżkami sensorycznymi i zachęcać dziecko do stawania bosymi stopami na różnych strukturach podłoża. Ćwiczenia nakierowane na korekcję ułożenia stóp muszą być również zorientowane na poprawę funkcjonowania całego ciała w przestrzeni, a w szczególności poprawę wydolności mięśni centralnych (mięśnie brzucha, tułowia i dna miednicy) w celu reedukacji odpowiednich nawyków posturalnych. Należy zwrócić uwagę również na to, że wszystkie zaburzenia w obrębie stawów ciała dziecka są swego rodzaju zaburzeniem obrazu ciała w przestrzeni i zakłamują odczucia z nim związane. Dla tego też każda terapia posturalna – nawet tak precyzyjnie ukierunkowana – powinna zawierać w sobie elementy pracy równoważnej i proprioceptywnej (związanej z czuciem ciała dziecka podczas wykonywania aktywności). Tylko poprzez świadome, globalne i oparte na znajomości wszystkich zależnych od siebie czynników działanie terapeutyczne można zapewnić dziecku prawidłową korekcję, oraz zapewnić mu odpowiednie narzędzia profilaktyczne, aby samemu mogło odpowiednio skorygować swoją postawę ciała, nawet w obrębie stóp.

Płaskostopie u dzieci – fizjoterapia

Fizjoterapia ma ogromne znaczenie w leczeniu płaskostopia u dzieci. Ogólna ocena postawy nóg, całego ciała i dobór odpowiednich ćwiczeń korekcyjnych, wkładek, a także dynamiczne plastrowanie czy bandażowanie to tylko część fizjoterapii, która wspomaga leczenie platfusa małego pacjenta. W sytuacji gdy obraz stóp Twojego dziecka budzi Twój niepokój, należy niezwłocznie udać się do fizjoterapeuty w celu skonsultowania ryzyka wystąpienia zaburzenia posturalnego – nie tylko w obrębie stopy.

Buty na płaskostopie poprzeczne i podłużne

Buty na płaskostopie powinny być przede wszystkim wygodne, stabilizować staw skokowy i piętę, amortyzować wstrząsy i poprzez elastyczną podeszwę dawać możliwość swobodnego dostosowywania się stopy do nierównego podłoża. W trudniejszych przypadkach można zastosować dobrane indywidualnie wkładki ortopedyczne, wykonywane na podstawie dokładnego badania pracy stopy w statyce i dynamice. Prawidłowo dobrane buty poprawiają stabilność, odciążają stawy kolanowe i biodrowe podczas chodu, przynoszą ulgę dla szyi i pleców.

Wkładki do butów na płaskostopie dla dzieci

Celem wkładek ortopedycznych jest uniesienie obniżonego łuku stopy w celu wyprofilowania jej w odpowiedni, anatomiczny sposób podczas chodu. Uzyskane w ten sposób prawidłowe ustawienie stóp stanowi odpowiedni fundament, pozwalający na utrzymanie symetrycznej i skorygowanej pozycji wyższych stawów nóg, miednicy i kręgosłupa. Odpowiednio dobrane wkładki niwelują ból i odciążają narząd ruchu dziecka.

Płaskostopie u dzieci – kiedy iść do lekarza?

Stopa płasko-koślawa do pewnego wieku jest fizjologią, więc prawidłowością wieku dziecięcego. Jeśli jednak jako rodzic jesteś zaniepokojony ustawieniem stóp swojego dziecka, warto skonsultować swoje obawy z fizjoterapeutą lub lekarzem.

Czy płaskostopie jest niebezpieczne?

Nieleczone płaskostopie może w przyszłości prowadzić do poważnych konsekwencji, między innymi deformacji w obrębie stóp, kolan, bioder i kręgosłupa, a także bólu i zaburzeń chodzenia. Dodatkowo pojawiać się mogą uciążliwe stany zapalne stawów oraz więzadeł stopy, dlatego odpowiednia korekcja płaskostopia w wieku dziecięcym jest niezwykle ważnym kluczem do sukcesu w wieku dorosłym.

Kiedy u dziecka zanika płaskostopie?

Stopa dziecka rozwija się i kształtuje anatomicznie przez wiele lat, natomiast około 5 roku życia poduszka tłuszczowa dziecięcej stopy zmniejsza się, dzięki czemu stopy przestają układać się koślawo, a fizjologiczne płaskostopie stopniowo zanika.

Podsumowanie

Stopa płasko-koślawa jest tylko do pewnego wieku zjawiskiem fizjologicznym. Sam obraz stopy płasko-koślawej do piątego roku życia dziecka nie musi oznaczać wystąpienia konkretnego zaburzenia posturalnego, natomiast może stanowić przyczynę do rozważań na temat ogólnej jakości postawy ciała dziecka. Zmiany w obrębie fizjologicznego kształtu stopy dziecka bardzo często są sygnałem płynącym z centralnych partii ciała i powinny zostać przeanalizowane przez specjalistę lekarza i fizjoterapeutę, w celu ewentualnego doboru odpowiednich ćwiczeń lub zaopatrzenia ortopedycznego.

Podejrzewasz, że Twoje dziecko ma płaskostopie? Zgłoście się do nas na wizytę u fizjoterapeuty dziecięcego, który wystawi diagnozę i zaleci odpowiednie leczenie!

Czytaj dalej:

Jak leczyć kifozę u dziecka?

Czym jest asymetria ułożeniowa u niemowląt?

Rozwojowa dysplazja stawu biodrowego u niemowląt