Rehabilitacja ruchowa dzieci – po co?

Rehabilitacja ruchowa dzieci – po co?

Rehabilitacja ruchowa dzieci, inaczej określana fizjoterapią dziecięcą lub fizjoterapią pediatryczną, to obszar opieki zdrowotnej cieszący się coraz większym uznaniem wśród pacjentów. Fizjoterapeuci pediatryczni nie są już po prostu rehabilitantami zajmującymi się dziećmi. To wieloprofilowo przygotowani fachowcy, którzy oprócz ukończenia pięcioletnich studiów mogą pochwalić się mnóstwem certfikatów potwierdzających udział w specjalistycznych szkoleniach, poświęconych rehabilitacji w pediatrii.

Czasy, w których każdy, kto ukończył studia fizjoterapeutyczne mógł zajmować się wspomaganiem rozwoju małego dziecka, prowadzeniem terapii psychoruchowej czy też specjalistycznej korekcji wady postawy u dziecka, dawno minęły. Dzisiaj nawet wśród fizjoterapeutów pediatrycznych znaleźć można nieformalnie specjalizujące się grupy, w których znajdują się terapeuci odpowiedzialni za bardzo konkretne dziedziny związane z usprawnianiem małego pacjenta. Świadomość na temat konieczności prowadzenia wczesnej interwencji rozwoju niemowląt, wczesnego wspomagania rozwoju dziecka czy też profilaktyki wad postawy u dzieci wciąż rośnie. Dzięki temu prowadzenie rehabilitacji dziecięcej staje się zasadne, spełniając swój najważniejszy cel, a mianowicie eliminowanie ryzyka wystąpienia zaburzenia psychoruchowego najwcześniej jak to tylko możliwe.

Rodzaje terapii ruchowej dla dzieci

Rodzajów rehabilitacji ruchowej dla dziecka jest tyle, ilu pacjentów i terapeutów. Każdy przypadek terapeutyczny to inna historia oraz inne przyczyny i skutki rehabilitacji.

Chcąc zdefiniować pojęcie rehabilitacji pediatrycznej, można z powodzeniem posłużyć się definicją zaproponowaną przez brytyjską Health & Care Professional Council:

“Fizjoterapia dziecięca to postępowanie i opieka nad niemowlętami, dziećmi i młodzieżą w wieku od urodzenia do 18 roku życia, lub ukończenia szkoły. Fizjoterapeuci dziecięcy współpracują z dziećmi, młodzieżą, ich rodzinami i innymi osobami zaangażowanymi w ich opiekę. Wspierają dzieci i młodzież w osiągnięciu ich potencjału fizycznego.”

Nawet taka, rzeczowa i treściwa definicja obszaru opieki medycznej, jaką jest fizjoterapia dziecięca, pozostawia jednak wiele przestrzeni do dalszego jej uściślania. Warto, dla zobrazowania bogactwa problemów z jakimi borykają się fizjoterapeuci pediatryczni, wprowadzić odpowiednie podziały w obszarze rehabilitacji dziecięcej.

Jako pierwsze kryterium podziału niech posłuży wiek pacjenta, dzięki temu możemy wyszczególnić następujące rodzaje rehabilitacji dla dziecka:

• wczesna interwencja w rozwoju niemowląt (wspomaganie rozwoju dziecka od jego urodzenia do ukończenia pierwszego roku życia, wiodące metody terapeutyczne to metoda Vojty oraz metoda NDT Bobath)
• wczesne wspomaganie rozwoju dziecka (wspomaganie rozwoju dziecka od drugiego roku życia do szóstego, lub momentu pójścia dziecka do szkoły)
• rehabilitacja psychoruchowa dziecka w wieku szkolnym

Warto zaznaczyć w tym momencie, że granice wiekowe stawiane pomiędzy wyżej wyszczególnionymi obszarami są wysoce umowne i bardzo często zależne od punktu widzenia specjalisty prowadzącego terapię, jego kompetencji i preferencji.

Poza terapią obejmującą wczesną interwencję w rozwoju niemowląt, która skupia się na wyeliminowaniu potencjalnych zaburzeń rozwoju psychoruchowego już od urodzenia dziecka, w pozostałych obszarach również można doszukać się specyficznych specjalizacji i odpowiadających im metod terapeutycznych. Dzieci, które rozwinęły się ruchowo do tego stopnia, że są w stanie przyjąć pozycję pionową i poruszać się o własnych siłach, mogą zostać otoczone opieką fizjoterapeuty zajmującego się stricte profilaktyką i leczeniem wad postawy, wad wzroku, zaburzeń motoryki dłoni i obręczy barkowej oraz leczeniem zaburzeń rozwoju koordynacji ruchowej. Każdy z wyżej wymienionych obszarów wsparcia rozwoju wymaga specjalistycznego przeszkolenia w danej dziedzinie oraz niezbędnego doświadczenia. W związku z tym, niczym zaskakującym jest spotkanie fizjoterapeuty pediatrycznego, który zajmuje się w sposób najbardziej kompetentny w szczególności leczeniem wad stóp czy też wspomaganiem rozwoju chwytu.

Dodatkową możliwość podziału szerokiego spektrum oddziaływania fizjoterapii dziecięcej stwarza zdefiniowanie przyczyny, z powodu której dziecko zmuszone jest poddać się terapii. Najprościej jest zatem w tym przypadku zastosować podział na:

• fizjoterapię dziecięcą w neurologii i chorobach genetycznych (opieka nad dziećmi z uszkodzeniem ośrodkowego układu nerwowego, z dysfunkcją psychoruchową mającą podłoże genetyczne lub nerwowo-mięśniowe)
• fizjoterapia dziecięca w ortopedii (opieka nad dziećmi prezentującymi zaburzenia posturalne, zaburzenia wzrostu kości, boczne skrzywienia kręgosłupa, etc.)
• ogólne wspomaganie ruchowe dziecka (opieka nad dziećmi wymagającymi poprawy w zakresie zdolności koordynacji, siły mięśniowej i wydolności).

Tutaj także warto zauważyć, że w zasadzie każdy z wyżej wymienionych obszarów fizjoterapii pediatrycznej w pewnym momencie nachodzi na siebie nawzajem.

Mając na uwadze złożoność dziedziny jaką jest rehabilitacja dziecięca każdy rodzic, a tym bardziej fizjoterapeuta powinien mieć na uwadze konieczność prowadzenia terapii dla dziecka z uwzględnieniem wszystkich jego indywidualnych potrzeb, związanych bezpośrednio lub pośrednio, z główną przyczyną zaburzeń jego rozwoju.

Na czym dokładnie polega terapia ruchowa?

Cel każdej terapii będzie kwestią wysoce indywidualną. Każde dziecko pojawia się w gabinecie z innej przyczyny, wymagającej innego rodzaju interwencji terapeutycznej. Znacznie będą różniły się priorytety, którymi będzie kierował się fizjoterapeuta wspomagający niemowlaka do prawidłowego utrzymywania głowy w pozycji leżącej od tych, którymi kieruje się terapeuta prowadzący terapię dla nastolatki borykającej się z bocznym skrzywieniem kręgosłupa (skoliozą). W każdym natomiast przypadku, należy pamiętać o tym, aby cel terapii uwzględniał indywidualne potrzeby pacjenta, zarówno zdrowotne, społeczne jak i środowiskowe. Niezależnie czy jest to rehabilitacja zaburzonego chwytu dziecka czy też poprawa jego zdolności koordynacyjnych, zawsze będzie to część większego spektrum problemów towarzyszących dziecku, a zatem wymagających zaangażowania więcej niż tylko jednego specjalisty.

Rehabilitacja ruchowa jest zaledwie wycinkiem procesu wspomagania rozwoju dziecka. Za każdym razem kiedy dziecko trafia pod opiekę fizjoterapeuty pediatrycznego staje się ono jednocześnie centralnym punktem zainteresowania zespołu wspomagającego to dziecko. Członkami zespołu są oczywiście fizjoterapeuta jak i rodzic, czasami również psycholog, nauczyciel lub trener. Za każdym razem, nadrzędnym celem terapii powinno być dobro dziecka, jego stan psychiczny i zdolność do funkcjonowania w środowisku rówieśniczym.

Cele terapii powinny być też zrozumiałe, zarówno dla rodzica jak i dla dziecka (jeżeli to możliwe). Cel terapii powinien uwzględniać konkretne wartości obejmujące kwestie związane z funkcjonowaniem dziecka tak, aby można je było zmierzyć przed rozpoczęciem i po zakończeniu terapii. Cel powinien być również akceptowany, jeżeli jest to możliwe, przede wszystkim przez dziecko po to, by mogło świadomie zaangażować się w proces podnoszenia poziomu własnej sprawności.

W konsekwencji, także przebieg terapii i jej elementy składowe będą się wysoce różniły, w zależności od tego jaki cel dana terapia powinna zrealizować. Większość zajęć z fizjoterapeutą dziecięcym polega na wykonywaniu jakiejś konkretnej aktywności fizycznej przez dziecko, która jest zalecana i ściśle kontrolowana przez fizjoterapeutę. Dodatkowo terapeuta może posłużyć się odpowiednimi technikami manualnymi takimi jak masaż tkanek miękkich, mobilizacja stawów dziecka, stretching etc. Do dyspozycji fizjoterapeuty podczas sesji rehabilitacji pozostaje również szereg sprzętów i urządzeń wspomagających i uzupełniających jego pracę takie jak: piłki gimnastyczne, trenażery równowagi, huśtawki sensoryczne, drabinki gimnastyczne i wiele innych. Bardzo często terapia ruchowa dziecka zostaje uzupełniona o odpowiednio dobrane zabiegi fizykoterapeutyczne takie jak elektrostymulacja, mające na celu poprawę konkretnych parametrów związanych z aktywnością danej grupy mięśni czy też działanie przeciwbólowe.

Dla kogo przeznaczona jest rehabilitacja ruchowa?

Rehabilitacja ruchowa jest przeznaczona dla każdej osoby, u której stwierdzono zaburzenia w jakimkolwiek obszarze funkcjonowania ciała.

Mając na uwadze mnogość nieformalnych specjalizacji i poziom sprofesjonalizowania w grupie fizjoterapeutów pediatrycznych, rodzic dziecka powinien bez problemu znaleźć specjalistę zajmującego się wspomaganiem konkretnego obszaru funkcjonowania, dla swojego dziecka.

Niezależnie od tego czy jest to rehabilitacja uszkodzonego palca i próba przywrócenia go do sprawności podczas grania na pianinie, proces usprawniania dziecka z mózgowym porażeniem dziecięcym czy też korekcja płasko koślawego ułożenia stóp, doświadczony i odpowiednio wykwalifikowany terapeuta będzie potrafił zastosować odpowiednie podejście i rozwiązania terapeutyczne, uwzględniające indywidualne potrzeby każdego pacjenta.

Po jakim czasie jest poprawa po rehabilitacji ruchowej?

Kiedy i jaki efekt przyniesie terapia zależy oczywiście od jej bezpośredniej przyczyny. Dlatego bardzo istotnym jest konkretne określenie celu terapii, tak aby można było wstępnie oszacować czas potrzebny na jego zrealizowanie. Niezwykle ważne dla osiągnięcia każdego celu terapii jest również zaangażowanie rodzica bądź innego opiekuna w proces leczenia dziecka, tak aby efekty, które pojawią się w gabinecie rehabilitacyjnym miały szansę utrzymać się w trakcie funkcjonowania dziecka na co dzień.

W niektórych przypadkach terapeutycznych oszacowanie długości trwania terapii jest niemożliwe (a wręcz niewskazane), gdyż terapia może skupiać się tylko i wyłącznie na utrzymywaniu dziecka na jakimś konkretnym poziomie funkcjonalnym (na przykład w przypadku wspomagania rozwoju dziecka z niepełnosprawnością ruchową).

Podsumowanie

Fizjoterapia pediatryczna to bardzo złożony obszar medycyny, nie dający zamknąć się w jednej, wyczerpującej jej złożoność definicji. Z założenia jest to proces wspomagania rozwoju ruchowego dziecka od jego urodzenia aż do osiągnięcia pełnoletności.

Istnieje szereg możliwości skategoryzowania oddziaływań mieszczących się zbiorze fizjoterapii pediatrycznej, na przykład ze względu na wiek pacjenta czy też przyczynę jego zaburzeń związanych z rozwojem ruchowym.

Rehabilitacja pediatryczna zawsze powinna stanowić wycinek całości jakim jest wspomaganie rozwoju dziecka i rezonować z pozostałymi formami wsparcia, tak aby stanowić integralny element terapii psychoruchowej.

Dla zapewnienia pełnej efektywności terapii, niezbędnym jest sprecyzowanie celu oraz scharakteryzowanie go w ten sposób, aby odpowiadał indywidualnym potrzebom dziecka.

Czytaj dalej:

Kiedy dziecko zaczyna chodzić?

Jakie są objawy kręczu szyi u dzieci i niemowląt?

Na czym polega leczenie kifozy młodzieńczej?