Wystające żebra u niemowląt i dzieci – o czym świadczą?

Wystające żebra u niemowląt i dzieci – o czym świadczą?

Kształt klatki piersiowej dziecka i sposób, w jaki pracuje ona podczas oddechu stanowi bardzo wartościowy element diagnostyczny. Bardzo często rodzice niemowląt czy też dzieci w wieku szkolnym, podczas konsultacji u lekarza lub fizjoterapeuty, dzielą się niepokojącą obserwacją na temat wyraźnie odstających żeber dziecka. Czy widoczne żebra i szeroko rozstawiona klatka piersiowa to powód do niepokoju? Czy i kiedy rodzic, który zauważy odstające żebra u swojego dziecka, powinien podjąć decyzję o konsultacji u specjalisty? Kiedy nieprawidłowości w budowie klatki piersiowej powinny stanowić o konieczności wprowadzenia specjalistycznych ćwiczeń? Po odpowiedzi na te pytania zapraszam do lektury.

Wystające żebra u niemowląt i dzieci – o czym świadczą?

Klatka piersiowa dziecka, tak samo, jak znakomita większość jego układu kostnoszkieletowego, jest tworem bardzo elastycznym. Ma to związek z budową kośćca na wczesnych etapach rozwoju, który ze względu na stosunkowo niski poziom twardości jest znacznie elastyczniejszy od kości osoby dorosłej. Klatka piersiowa małego dziecka jest niezwykle elastyczna również ze względów funkcjonalnych. Małe dziecko posiada szereg przystosowań, ułatwiających mu na początku przede wszystkim nieinwazyjne przedostanie się przez kanał rodny, a następnie przebywanie w pozycjach zgięciowych, podczas karmienia czy też noszenia przez swoich rodziców. Maleństwo, którego układ kostno stawowy prezentowałby taką samą elastyczność jak u osoby dorosłej, byłoby po prostu bardzo trudne w pielęgnacji. Ruchomość klatki piersiowej, stwarza w końcu możliwość efektywnego oddychania.

Dzięki ruchom, o niezwykle małym zakresie, zachodzącym na poziomie stawów kostno żebrowych (połączeń żeber z kręgosłupem) lub więzozrostów (w przypadku dwóch dolnych żeber), możliwe jest płynne wdychanie i wydychanie powietrza tak, aby oddech był jak najbardziej efektywny i dostarczał niezbędne ilości tlenu do organizmu. Będąc tworem zbudowanym z kości żeber, mostka, obojczyków i kręgosłupa – klatka piersiowa – sama w sobie nie jest w stanie wykonać żadnego ruchu, poza biernym rozszerzaniem się i kurczeniem odpowiednio podczas wdechu i wydechu. Aby proces oddychania mógł zachodzić w sposób wydolny, płynny i nieprzerwany, potrzebne jest zaangażowanie mięśni oddechowych, które niczym kamizelka otaczają bryłę klatki piersiowej. Mięśnie biorące udział w procesie oddychania można najprościej podzielić na mięśnie wdechowe (przepona, mięśnie międzyżebrowe oraz szereg mięśni pomocniczych: min. innymi pochyłe szyi, piersiowe mniejsze i zębate) oraz mięśnie wydechowe (mięśnie prosty, poprzeczny i skośne brzucha, mięsień poprzeczny klatki piersiowej). Dzięki odpowiedniemu zaangażowaniu mięśni wdechowych jesteśmy w stanie pobrać powietrze i wypełnić nim powierzchnię płuc, doprowadzając tym samym do rozszerzenia się klatki piersiowej i wyraźnego rozsunięcia się żeber na boki. Z kolei mięśnie wydechowe, których praca ma raczej bierny charakter, dołączają się w momencie, w którym występuje zwiększone zapotrzebowanie na wentylację, na przykład podczas zwiększonego wysiłku fizycznego. W sytuacji, w której nasz oddech jest regularny, związany ze stanem spoczynku naszego ciała, za wydech – czyli innymi słowy, wydalenie powietrza z naszej klatki piersiowej, jest odpowiedzialna właśnie jej sprężysta budowa, która sprawia, że po rozszerzeniu wraca ona samoistnie do swojego pierwotnego kształtu. Znając specyfikę budowy i działania klatki piersiowej znacznie łatwiej jest sobie wyobrazić z jakiego powodu u niektórych osób, widoczne jest charakterystyczne odstawanie żeber na boki.

Skąd się biorą wystające żebra u dzieci?

Szeroki rozstaw żeber nie ma zazwyczaj związku z budową kostno stawową klatki piersiowej (która właściwie powinna nadawać jej sprężystość i umożliwić nadymanie się pod wpływem naporu powietrza), ma natomiast ścisły związek z brakiem odpowiedniej aktywności mięśni, które się z nią bezpośrednio łączą. Mięśnie międzyżebrowe, które biorą aktywny udział podczas nabierania powietrza do płuc odpowiedzialne są jednocześnie za przeciwstawienie się siłom napierającego gazu tak, aby utrzymać odpowiedni, najbardziej efektywny rozstaw żeber. Mięśnie brzucha, z kolei, oprócz tego, że stanowią najważniejszy fundament naszego ciała nadając mu odpowiednią stabilizację, dzięki swojemu napięciu spoczynkowemu, wspomagają klatkę piersiową podczas powrotu do swojego pierwotnego kształtu, usprawniające tym samym rytm oddechowy. W przypadku, w którym wyżej opisane grupy mięśniowe są z jakiegoś powodu niewydolne (niewystarczająco aktywne), dochodzi do sytuacji, w której klatka piersiowa nie doświadcza odpowiedniego nacisku zewnętrznego, aby po rozprężeniu podczas wdechu, ponownie się skurczyć. Taki stan rzeczy może objawiać się bardzo charakterystycznym uwidocznieniem odstających na boki żeber.

Obniżone napięcie mięśniowe u dziecka a odstające żebra

Znając już fizjologiczne przyczyny nieodpowiedniego rozstawu żeber i całej klatki piersiowej u dzieci, bardzo łatwo jest połączyć to zjawisko ze stanem tak zwanej hipotonii mięśniowej, czyli innymi słowy: obniżonego napięcia mięśniowego (obniżonej aktywności mięśni przeciwko sile grawitacji). Obniżona aktywność mięśni jest u małych dzieci szczególnie transparentna poprzez zaburzenia w obszarze umiejętności ruchowych (takich jak podnoszenie głowy, czy też umiejętność przewracania się z pleców na brzuch) jak i w obrębie budowy ciała. Niemowlęta, które prezentują niedostateczny stopień aktywności mięśniowej bardzo często zwracają uwagę rodziców właśnie swoimi wydętymi brzuszkami i szeroko rozstawionymi żebrami. U dzieci w wieku szkolnym, u których stwierdzono ryzyko kształtowania się wady postawy, również bardzo często prezentują nadmierną ruchomość klatki piersiowej i znaczne uwydatnienie żeber. Ma to związek z tym, że hipotonia (obniżone napięcie mięśniowe) objawia się przede wszystkim niedostateczną aktywność mięśni brzucha, które są bezpośrednio odpowiedzialne za utrzymanie struktury klatki piersiowej. Innymi słowy, odstające żebra powinny stanowić pretekst do zbadania dziecka pod kątem ogólnej wydolności mięśni posturalnych i zaplanowania odpowiedniego planu profilaktyki wystąpienia wad postawy lub zaburzeń rozwoju neuromotorycznego, w przypadku niemowląt.

Co to oznaczają wystające żebra dla niemowlaka – czy potrzebna jest terapia?

Niemowlę, które z powodu obniżenia aktywności mięśni brzucha prezentuje wydętą klatkę piersiową i odstające żebra, powinno zostać niezwłocznie skonsultowane przez lekarza i fozjoterapeutę. W największej ilości przypadków wizyta zakończy się zbadaniem dziecka i dobraniem odpowiednich form wspomagania, gdyż fakt obniżonej aktywności mięśni może negatywnie wpłynąć na przebieg rozwoju motorycznego dziecka. Mięśnie brzucha niemowlaka są najważniejszą grupą, pozwalającą mu na pracę rąk i nóg w linii środka ciała podczas leżenia na plecach, przewracanie się z brzucha na plecy i vice versa, a nawet na prawidłowe utrzymanie głowy w przestrzeni. Odpowiednio wcześnie zdiagnozowane obniżone napięcie mięśniowe, zaobserwowane dzięki wyraźnie odstającym żebrom, może pozwolić zaoszczędzić maluchowi problemów na późniejszych etapach rozwoju ruchowego. O tym, czy dla takiego dziecka potrzebna będzie specjalistyczna terapia czy wystarczą odpowiednio dobrane sposoby zabaw, które rodzic powinien zastosować w domu, powinien zdecydować wykwalifikowany fizjoterapeuta, specjalizujący się w obszarze wczesnej interwencji w rozwoju dziecka.

Co oznaczają odstające żebra w przypadku dziecka w wieku szkolnym?

Rozwój budowy klatki piersiowej i całej struktury tułowia jest jednym z najważniejszych wyznaczników diagnostycznych podczas obserwacji dziecka pod kątem wad postawy. Jeżeli w obrębie klatki piersiowej dziecka widoczne są nienaturalnie odstające na boki żebra, może to świadczyć o braku wydolności mięśni posturalnych. Brak odpowiedniego zaangażowania tych mięśni może skutkować rozwinięciem się nieprawidłowości w obrębie postawy ciała zarówno na poziomie tułowia, miednicy, kolan, jak i stawów skokowych. Oceną takiego stanu rzeczy powinien zająć się lekarz ortopedii, jak i specjalizujący się w kwestiach związanych z rozwojem posturalnym, fizjoterapeuta.

Ćwiczenia na odstające żebra

Wiedząc już jak złożoną problematykę stanowi prawidłowa budowa klatki piersiowej nie powinno się samemu wprowadzać ćwiczeń dla dziecka bez konsultacji z odpowiednim specjalistą. Nieodpowiednie ułożenie żeber jest świadectwem niedostatecznej wydolności mięśni, a to może utrudnić dziecku prawidłowe wykonanie zaproponowanych ćwiczeń lub zabaw w przypadku niemowlaka, dlatego koniecznym jest dobranie odpowiedniej terapii z udziałem specjalisty. Zawsze natomiast warto wyjść z założenia, że aktywność ruchowa sama w sobie jest najlepszą profilaktyką zaburzeń posturalnych. Warto więc zadbać o odpowiednią dawkę ruchu dla każdego dziecka, niezależnie od jego wieku i stanu funkcjonalnego.

Podsumowanie

Odstające żebra widoczne u dziecka są świadectwem nieodpowiedniej aktywności mięśni, które są odpowiedzialne za ustabilizowanie naszego tułowia w przestrzeni. Do tej grupy zalicza się między innymi mięśnie brzucha, mięśnie piersiowe czy przeponę.

Obserwując zjawisko wystających żeber u dziecka, nie należy podejmować decyzji o wprowadzeniu ćwiczeń na własną rękę, gdyż dziecko ze względu na stan obniżonego napięcia mięśniowego, z którym się boryka, może potrzebować specjalistycznego – wielopoziomowego wspomagania.

W celu skonsultowania nieprawidłowości, związanych z budową klatki piersiowej, należy udać się do lekarza specjalisty pediatrii lub ortopedii, oraz do odpowiednio wykwalifikowanego fizjoterapeuty.